Bản Mé Lếch, xã Cò Nòi, huyện Mai Sơn vốn là vùng đất đỏ sỏi ruồi, sau nhiều năm trồng ngô, đất đai bị xói mòn, cây ngô không phát triển được. Người dân cũng từng trồng na nhưng không biết chăm sóc nên khi thu hoạch quả bé, vẹo vọ, hoa lợi chẳng được là bao. Trong những năm gần đây, được sự hỗ trợ của tỉnh về nguồn vốn, kỹ thuật, người dân tập trung đầu tư thâm canh, cải tạo đất thì chính sỏi ruồi lại trở thành một nguồn dưỡng chất giúp cây na phát triển. Hợp tác xã (HTX) Mé Lếch (bản Mé Lếch, xã Cò Nòi, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La) thành lập từ tháng 4/2018, gồm 20 thành viên với cây trồng chủ lực là na, toàn bộ diện tích trồng na của các hộ thành viên đã được đầu tư công nghệ tưới ẩm của Israel, giúp đưa phân bón trực tiếp hòa tan vào nguồn nước tưới. 

Được biết, hiện HTX Mé Lếch có 100ha cây na, trong đó có 60ha na dai, 30ha na Thái và 10ha na Đài vị dứa, vị sầu riêng. Đây là những giống na có giá trị kinh tế cao và cho thu hoạch quanh năm; đặc biệt, phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng địa phương. Để ổn định đầu ra và đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe hơn của thị trường, HTX Mé Lếch đã chuyển sang canh tác theo hướng hữu cơ, hoàn toàn sử dụng các chế phẩm sinh học an toàn. Đến nay, các thành viên HTX tập trung chuyên canh theo tiêu chuẩn sản xuất nông nghiệp sạch, trong đó có 50 ha sản xuất theo hướng VietGAP, 50 ha sản xuất theo hướng hữu cơ. Hiện giá na hữu cơ cắt tại vườn là 45.000 đồng/1 kg, đắt hơn 10 giá so giá na bình thường.

Sau nhiều năm trồng và chăm sóc, đến nay, 80ha na của HTX đã cho thu hoạch. Vụ năm 2020, HTX xuất bán được 100 tấn na dai, na Thái ra thị trường, chủ yếu đi các chợ đầu mối và một số siêu thị lớn trong nước. Với giá trung bình 45 nghìn đồng/kg na dai và 90 nghìn đồng/kg na Thái, HTX đạt doanh thu hàng tỷ đồng.

Anh Nguyễn Hữu Tứ, Giám đốc HTX Mé Lếch, cho biết: Na là cây ăn quả khó tính, phải chăm như chăm con mọn nhưng so với các loại cây ăn quả khác thì cây na cho hiệu quả kinh tế cao hơn rất nhiều. Toàn bộ diện tích na được các hộ thành viên trong HTX thực hiện đạt chuẩn theo quy trình VietGAP và hữu cơ. Để cho ra những quả na đẹp, to đều, chất lượng tốt đòi hỏi người trồng phải nắm được quy trình kĩ thuật chăm sóc, bón phân hiệu quả. 

Ông Nguyễn Hữu Tứ, Giám đốc HTX Mé Lếch

Cùng với đó, HTX Mé Lếch thường xuyên hướng dẫn các thành viên bao trái cho quả na đúng thời điểm để phòng chống sâu bệnh gây hại, giúp mang lại năng suất cao, mẫu mã đẹp, nâng cao giá trị sản phẩm… Dựa trên nền tảng trồng, chăm sóc theo quy trình an toàn, sản phẩm na của HTX Mé Lếch giờ đã có đầu ra ổn định, được thị trường đón nhận tích cực; nhiều thương lái ở trong và ngoài tỉnh đã liên hệ với HTX đặt hàng.

Trong 2 năm trở lại đây, do bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, đầu ra cho sản phẩm na gặp khó khăn. Để giải quyết bài toán đầu ra cho quả na, HTX đã ký kết bao tiêu sản phẩm với các chợ đầu mối ở thành phố Hà Nội và các siêu thị lớn trong nước. Với giá bán từ 30 - 40 nghìn đồng/kg, thương lái mua tại vườn từ 25 nghìn đồng/kg với na dai truyền thống và 40 nghìn đồng/kg với na Thái, năm 2021 HTX đã bán được gần 50 tấn na ra thị trường, tổng doanh thu đạt trên 1,5 tỷ đồng.

Không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm, cùng với việc bán quả na, HTX Mé Lếch còn tích cực tìm, khai thác những giống na mới cho năng suất, chất lượng cao hơn về trồng. Hợp tác xã đang mở rộng diện tích na sầu riêng vì cây na sầu riêng cho hiệu quả kinh tế cao cây khỏe, quả to, ăn ngon hơn hẳn so vói na dai, na Thái… hơn nữa, ưu điểm của giống cây này có thể cho quả quanh năm nhằm ổn định về thu nhập kinh tế cho các hộ thành viên hợp tác xã. Tính đến thời điểm này, HTX đã mở rộng và ghép cải tại được 30ha na sầu riêng; mặc dù năm 2021 là năm đầu tiên thu hoạch và bán ra thị trường được 600kg với giá 450.000 – 500.000 đồng /kg (giá trị cao hơn các loại na dai, na Thái gấp 10-11 lần), doanh thu đạt khoảng 300.000.000 đồng.

Trái na sầu riêng nặng gần 1,2 kg của HTX Mé Lếch

Trong thời gian tới, HTX sẽ tăng cường sản xuất theo chuỗi giá trị, liên kết tiêu thụ sản phẩm, không ngừng nâng cao thu nhập, góp sức cùng địa phương xây dựng nông thôn mới; tích cực quảng bá sản phẩm, xây dựng thương hiệu, hướng tới mục tiêu xuất khẩu ra thị trường nước ngoài.