MỘT VÀI SUY NGHĨ VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH GẮN VỚI BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG Ở TỈNH SƠN LA
Sơn La là tỉnh có tiềm năng du lịch tự nhiên và nhân
văn phong phú với nhiều cảnh quan núi non trùng điệp hùng vĩ, nhiều dân tộc
cùng sinh sống gắn liền với nền văn hóa đa dạng, hấp dẫn khách du lịch trong và
ngoài nước. Sơn La đặc biệt nổi tiếng khi có cao nguyên Mộc Châu, nằm trên trục
quốc lộ 6 và 43, nơi đây khí hậu quanh năm mát mẻ, ôn hòa rất thuận lợi cho du
khách khám phá, nghĩ dưỡng, với quang cảnh mùa nào cũng đẹp một cách lạ thường,
ẩn hiện sau màn sương giăng khắp chốn là những cánh đồng chè và rừng mận, đào,
điểm xuyết những vạt dã quỳ vàng rực rõ, những mảng màu trắng, màu vàng tinh
khôi của những vường cải....Sơn La không chỉ nổi tiếng với những cảnh quan mà
còn nổi tiếng với những lễ hội như: lễ hội tết Độc lập của đồng bào dân tộc
Mông, lễ hội Hoa ban, lễ hội gội đầu, trọi trâu...
Tỉnh
Sơn La đã tận dụng cơ hội mà thiên nhiên ban tặng để tạo động lực phát triển
kinh tế từ du lịch, ngày 29/12/2014 UBND tỉnh Sơn La đã ban hành Quyết định số
3586/QĐ-UBND về việc phê duyệt “Quy hoạch
tổng thể phát triển du lịch tỉnh Sơn La đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2030”.
Quyết định này của UBND tỉnh Sơn La đã đề cập đến những hướng chính chú trọng
phát triển du lịch đó là: Du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng gắn với vui chơi, giải
trí; khai thác nhiệu tiềm năng du lịch văn hóa, tâm linh; mở rộng các lĩnh vực
du lịch dịch vụ phục vụ hội thảo, kết hợp tham quan, học tập nhằm tạo ra những
sản phẩm có thương hiệu, mang nét đặc
trưng riêng dựa trên một định hướng chiến lược là phát triển bền vững.
Ngày
25/1/2019, Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng đã ký Quyết định 128/QĐ-TTg phê duyệt
Quy hoạch chung xây dựng Khu du lịch quốc gia Mộc Châu, tỉnh Sơn La đến năm
2030. Phạm vi nghiên cứu lập quy hoạch chung xây dựng trung tâm du lịch trong
điểm gồm 3 khu: Trung tâm nghỉ dưỡng Mộc Châu trung tâm du lịch sinh thái Mộc
Châu; trung tâm vui chơi giải trí Mộc châu, quy mô khoảng 1500 ha.
Trong
những năm qua, phát triển du lịch đã góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế - xã hội
của tỉnh Sơn La. Theo báo cáo của Sở Văn hóa thể thao và du lịch,
tính đến ngày 11 tháng 12 năm 2018, tổng doanh thu du lịch ước đạt 1,300 tỷ đồng,
tăng 133 tỷ đổng so với năm 2017. Việc phát triển du lịch có những tác động
tích cực đến vấn đề môi trường trên địa bàn như góp phần bảo tồn, sử dụng hợp
lý, hiệu quả các điện tích tự nhiên quan trọng như: khu du lịch quốc gia Mộc Châu,
lòng hồ thủy điện Mường La - Sơn la, rừng Thông Bản Áng, thác Dải Yếm...), giúp
bảo vệ đa dạng sinh học trên địa bàn tỉnh. Phát triển du lịch cũng góp phần cải
thiện cơ sở hạ tầng, đề cao các giá trị của môi trường. Hơn nữa, việc trao đổi
và học tập với du khách có ý thức bảo vệ môi trường cũng góp phần nâng cao hiểu
biết của người dân địa phương về cách thức bảo vệ môi trường.
Bên cạnh
những tác động tích cực, hoạt động phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh cũng có
những áp lực nhất định đến môi trường.
Thứ
nhất, rác và chất thải của khách du lịch, những hoạt động dịch vụ nhằm
phục vụ khác du lịch như: mua - bán hàng hóa, hệ thống các nhà hàng, các khu
lưu trú, chợ tạm ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng môi trường. Bên cạnh đó,
nhiều khu du lịch lớn trên địa bàn tỉnh đang trong quá trình xây dựng, hoàn thiện
cơ sở hạ tầng gây khó khăn cho công tác bảo vệ môi trường. Theo thống kê của Sở
Xây dựng,
năm 2017 tổng lượng chất thải rắn phát sinh toàn tỉnh là khoảng 78.844 tấn/ngày đêm, trong đó, lượng chất
thải rắn sinh hoạt phát sinh vào khoảng 647 tấn. Lượng chất thải rắn sinh hoạt
tại khu du lịch lớn ở Mộc Châu là 13.877 tấn/ năm; ở khu du lịch lòng hồ thủy
điện Mường La là 4.547 tấn/năm. Trong khi đó, công tác quản lý, thu gom, xử lý
rác thải còn hạn chế. Hiện nay, các khu du lịch trên địa bàn tỉnh đều chưa có hệ
thống xử lý rác thải đảm bảo môi trường, lượng rác thải ở các khu du lịch xả ra
rất lớn gây ô nhiễm môi trường cục bộ cho các khu du lịch và các vùng xung
quanh. Ngoài ra nước thải tại các khu du lịch, điểm lưu trú, ăn uống gây nguy
cơ ô nhiễm môi trường nước và hoạt động nuôi trồng thủy sản. Theo báo cáo của Sở
Xây dựng tỉnh Sơn La, các khu xử lý chất thải chủ yếu là các khu chôn lấp đã
xây dựng từ rất lâu, lớn nhất là khu xử lý chôn lấp chất thải của huyện Thuận
Châu với diện tích 1000m2. Nhiều khu xử lý chất thải đã xây dựng từ rất lâu như
khu xử lý chôn lấp rác thải ở Mộc Châu được xây dựng từ năm 1997, có nguy cơ
gây ô nhiễm môi trường lớn.
Thứ
hai, phát triển du lịch gây ra nguy cơ suy giảm đa dạng sinh học của tỉnh.
Việc hình thành và phát triển các khu du lịch ở một số vùng rừng có nguy cơ làm
mất cân bằng sinh thái, ảnh hưởng lớn đến đời sống của nhiều loài sinh vật. Với
sự định hướng phát triển du lịch sinh thái, du lịch nghĩ dưỡng, du lịch leo núi
và du lịch tâm linh sẽ gây ra những tác động không tốt đến nơi cư trú của các
loài sinh vật, đặc biệt là các loài động vật. Bên cạnh đó, số lượng các cá thể
trong một số loài hay số lượng các loài động vật, thực vật trong khu vực có thể
bị suy giảm do các hoạt động săn bắn, khai thác phục vụ nhu cầu của khách du lịch
làm tăng nguy cơ đe dọa đa dạng sinh học của tỉnh. Thực tế có một lượng lớn du
khách đến thăm quan những điểm du lịch sinh thái thường muốn sở hữu tiêu bản của
động vật rừng quý hiếm làm kỷ niệm, thưởng thức những món đặc sản quý hiếm của
địa phương. Kết quả điều tra
đa dạng sinh học cho thấy “Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Nha - Mộc Châu” có độ
đa dạng sinh học cao và rất phong phú. Tại đây đã thống kê được 1.010 loài thực
vật bậc cao có mạch, thuộc 452 chi của 142 họ trong 5 ngành thực vật, trong đó
có 44 loài thực vật quý hiếm. Về động vật có 370 loài động vật thuộc 4 lớp (Thú 81 loài, chim 223 loài chim, bò sát 41
loài, ếch nhái 25 loài). Tuy nhiên quá trình phát triển du lịch cũng làm giảm
độ đang dạng sinh học, theo nghiên cứu cho thấy, một số loài thực vật bậc cao
đang có nguy cơ biến mất. Vì nhu cầu cuộc sống và lợi nhuận cao nên các hiện tượng
đốt rừng làm rẫy, săn bắn, đặt bẫy săn bắt động vật, khai thác gỗ và lâm sản
ngoài gỗ trái phép vẫn diễn ra. Đặc biệt nhiều khách du lịch có nhu cầu mua các loài động vật
quý hiếm, khiến cho tình trạng săn bắn trái phép diễn ra một cách thường xuyên
khiến cho số lượng các cá thể quý hiếm cần được bảo vệ có nguy cơ tuyệt chủng
cao. Hiện nay, đối tượng bị săn bắt nhiều
nhất là chim, phương thức săn bắt chủ yếu là bẫy. Ngoài ra, các loài thú nhỏ
như Chuột, Dúi, Cầy, Chồn, Sóc cũng thường bị mắc bẫy. Một số loài bò sát như rắn
ráo, hổ mang, cạp nong, cạp nia hoặc ếch nhái cũng bị săn bắt.
Thứ
ba, nguy cơ ô nhiễm tài nguyên đất và nước. Theo số liệu của sở Văn hóa
- Thể thao - Du lịch, tổng số lượt khách tham quan du lịch năm 2018 của tỉnh đạt
1.950.000 tăng 95.7% so với kế hoạch. Lượng
khách lớn và tăng đều qua các năm đồng nghĩa với nguy cơ gia tăng đều qua các
năm đồng nghĩa với ngua cơ gia tăng lượng lớn rác thải, nước thải trong các khu
du lịch, gây ô nhiễm nguồn nước mặt, nước ngầm và môi trường đất trong khu du lịch
và các vùng lân cận.
Hơn nữa, việc phát triển du lịch cũng gây nguy cơ ô nhiễm phong cảnh, ô
nhiễm tiếng ồn, ô nhiễm không khí. Nhiều điểm du lịch chưa đưa vào khai thác đã
bị phá vỡ cảnh quan.
Tình trạng
dựng quá bán hàng trái phép, lấn chiếm đất của một số cá nhân, hộ gia đình, tổ
chức còn tồn tại gây mất mỹ quan, ảnh hưởng xấu đến môi trường khu du lịch.
Để tăng
cường bảo vệ môi trường sinh thái gắn với phát triển du lịch, tôi xin đưa ra một
số giải pháp sau:
Một là: Cơ quan chức năng và cơ dân
nơi có khu du lịch cùng phải tham gia bảo vệ môi trường nơi có hoạt động du lịch
được diễn ra, tăng cường giám sát công tác bảo vệ môi trường, xử lý kịp thời
các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường. Cần thực hiện chuyển hướng
xây dựng, cung ứng sản phẩm du lịch mới
khu sinh thái thân thiện môi trường, hỗ trợ đắc lực cho những dự án bảo vệ môi
trường rừng.
Hai
là, hỗ trợ cuộc sống, sản xuất
kinh doanh của cư dân bản địa nhằm nhanh chóng ổn định đời sống của người dân,
tránh để người dân săn bắn các đặc sản là muôn thú của rừng để bán cho khách du
lịch, hướng dẫn người dân tham gia các tour du lịch “homestay” thân thiện với
môi trường.
Thứ
ba, đẩy mạnh công tác truyền thông, định hướng, nâng cao nhận thức của
xã hội, cộng đồng về trách nhiệm bảo vệ môi trường du lịch; Tăng cường tuyên
truyền, phổ biến sâu rộng, nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân tích cực
tham gia xây dựng phong trào ứng xử văn minh, thân thiện với du khách, giữ gìn
trật tự trị an, vệ sinh môi trường...
Thứ
tư, xây dựng văn hóa ứng xử thân thiện với môi trường trên cơ sở đổi mới
tư duy, cách làm, hành vi ứng xử, ý thức trách nhiệm với thiên nhiên, môi trường
trong kinh doanh du lịch và trong đời sống xã hội. Tăng cường công tác kiểm
tra, thanh tra, xử lý quyết liệt, giải quyết dứt điểm các vụ việc về môi
trường, các vi phạm pháp luật bảo vệ môi trường. Cần tạo
bước chuyển biến mạnh mẽ từ nhận thức sang hành động cụ thể. Lấy chỉ số đầu tư
cho môi trường, hoạt động bảo vệ môi trường, kết quả bảo vệ môi trường cụ thể để
đánh giá.
Ths. Đỗ Thị Hải
Giảng viên Trường
Chính trị tỉnh Sơn La